Feed Planet 53 - Ağustos - August 2023

FEED PLANET • AUGUST - AĞUSTOS 2023 72 ARTICLE • MAKALE MECHANISM OF STRESS RESPONSE Stress elicits behavioural and physiological responses, one of the primary and essential mechanisms organisms require to maintain homeostasis. However, pushing stress response mechanisms too far can harm fish and shrimp’s health or be maladaptive, culminating in pathological con- ditions development. Many factors modulate stress respon- se, such as the stressor’s type, magnitude and frequency. The individual characteristics of the organism, such as age, sex, size, genetic background and previous experience, also modulate stress response. From recognising a threat to homeostasis to the stress response and the consequ- ences of stress, each category is initiated by the central nervous system. The current model of integrated stress response in all animals comprises adaptation and a fight- or-flight response to stress. While the adaptive response emphasizes the non-specific nature of the many reactive processes evoked by stressors, the fight-or-flight response involves activating the neuroendocrine system. Either way, plasma glucose is increased, representing an energetic cost in the case of farmed fish. A further extension of stress response elevates circulating cortisol, inhibiting growth and increased disease susceptibility by suppressing immu- ne function. In most cases, a combination of stressors has additive, more than additive and antagonistic effects. For instance, high temperatures may increase the toxicity of ammonia or lower the resistance to pathogens which inhibit fish growth. At the same time, fluctuations in temperature and salinity have an antagonistic effect on shrimp growth, and their optimal combination depends on their interaction. Depending on the stressor’s type, intensity, duration, and frequency, aquaculture organisms may exhibit different res- ponses: reduced feed intake and growth, changes in blood chemistry and hormone levels, behavioural changes and reduced social interaction. The optimal response for fish and shrimps depends on their species-specific characte- STRES TEPKISININ MEKANIZMASI Stres, organizmaların homeostazı sürdürmek için ihtiyaç duyduğu birincil ve temel mekanizmalardan biri olan dav- ranışsal ve fizyolojik tepkileri ortaya çıkarır. Bununla birlik- te, stres tepki mekanizmalarını çok fazla zorlamak balık ve karideslerin sağlığına zarar verebilir veya patolojik durum- ların gelişmesiyle sonuçlanan uyumsuzluklara yol açabilir. Strese verilen tepkiyi, stres faktörünün türü, büyüklüğü ve sıklığı gibi birçok faktör etkiler. Organizmanın yaşı, cinsiyeti, boyutu, genetik geçmişi ve önceki tecrübeleri gibi bireysel özellikleri de stres tepkisini değiştirmektedir. Homeostaza yönelik bir tehdidin fark edilmesinden stres tepkisine ve stresin sonuçlarına kadar her kategori merkezi sinir siste- mi tarafından başlatılır. Tüm hayvanlarda mevcut entegre stres tepkisi modeli, adaptasyon ve strese karşı savaş ya da kaç tepkisinden oluşmaktadır. Adaptif yanıt, stres faktörleri tarafından uyarılan birçok reaktif sürecin spesifik olmayan doğasını vurgularken, savaş ya da kaç yanıtı nöroendokrin sistemin aktive edilmesini içerir. Her iki durumda da plazma glikozu artar ve bu da çiftlik balıkları söz konusu olduğunda enerji maliyetini temsil eder. Stres tepkisinin bir başka uzan- tısı da dolaşımdaki kortizolü yükselterek büyümeyi engeller ve bağışıklık fonksiyonunu baskılayarak hastalıklara yatkın- lığı artırır. Çoğu durumda, stres faktörlerinin bir kombinasyo- nunun ekleyici, ekleyiciden daha fazla ve antagonistik etki- leri vardır. Örneğin, yüksek sıcaklıklar amonyak toksisitesini artırabilir veya balık büyümesini engelleyen patojenlere karşı direnci düşürebilir. Aynı zamanda, sıcaklık ve tuzluluk- taki dalgalanmalar karides büyümesi üzerinde antagonistik bir etkiye sahiptir ve bunların optimum kombinasyonu etki- leşimlerine bağlıdır. Stres faktörünün türüne, yoğunluğuna, süresine ve sıklığına bağlı olarak, su ürünleri yetiştiriciliği or- ganizmaları farklı tepkiler gösterebilir: yem alımında ve bü- yümede azalma, kan kimyasında ve hormon seviyelerinde değişiklikler, davranış değişiklikleri ve sosyal etkileşimde azalma. Balıklar ve karidesler için en uygun tepki türe özgü Fig 1. Stressors and the impact on aquaculture Şekil 1. Stres faktörleri ve akuakültür üzerindeki etkileri